Fikir ve Sanat Eserlerine ilişkin düzenlemeler 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserlerine İlişkin Kanununda yer almaktadır. Buna göre bir fikir ve sanat ürününün eser olarak kabul edilip koruma altına alınabilmesi için; fikri bir çabanın ürünü olması, sahibinin hususiyetini taşıması, şekillenmiş olması ve kanunda eser türlerinden birine girmesi gerekmektedir. 5846 sayılı Kanuna göre; bir eseri meydana getiren gerçek kişi eser sahibidir. Bir eserin birden fazla sahibi olabilir. Örneğin sinema eserlerinde yönetmen özgün müzik bestecisi, senaryo yazarı eserin birlikte sahibidirler. Asıl eser sahibinin hakları saklı kalmak kaydıyla onu işleyen, bir işlemenin veya derlemenin sahibidir.

5846 sayılı Kanunun eser sahibinin mali ve manevi hakları düzenlemiştir.

Manevi haklar; umuma arz hakkı, adın belirtilmesi yetkisi, eserde değişiklik yapılmasını men etme yetkisi, eser sahibini zilyet ve malike karşı haklarıdır. Eser sahibinin mali hakları ise; diğer bir eserden yararlanma suretiyle bu esere oranla bağımsız olmayan ve işleyenin hususiyetini taşıyan fikir ve sanat ürünleri meydana getirme hakkı olan işleme hakkı. Bir eserin aslını veya kopyalarını, herhangi bir şekil veya yöntemle, tamamen veya kısmen doğrudan veya dolaylı, geçici veya sürekli olarak nüshasının veya nüshalarının çıkarılmasını sağlayan çoğaltma hakkı. Bir eserin aslını veya çoğaltılmış fiziki nüshalarını kiralamak, ödünç vermek, satışa çıkarmak veya diğer yollarla dağıtmaya yarayan, yayma hakkı. Bir eserden, doğrudan doğruya yahut işaret, ses veya resim nakline yarayan aletlerle umumi mahallerde okumak, çalmak, oynamak ve göstermek gibi temsil suretiyle faydalanma sağlayan temsil hakkı. Bir eserin aslının veya çoğaltılmış nüshalarının radyo-TV, uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletim de dahil olmak üzere işaret ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayınlanmasını sağlayan umuma iletim hakkı ve pay ve takip hakkıdır. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunun kapsamında korunan eserler, eserin yaratıldığı andan itibaren doğal bir korumadan yararlanır. Eserin herhangi bir kuruma tescil ettirilmesine gerek yoktur Yukarıda da belirtilmiş olduğu üzere bir eserin korunması için eser sahibinin hususiyetini taşımalı ve 5846 sayılı kanunda belirtilen eser türleri kapsamında olması gerekir. Fikir ve Sanat Eserlerinin Kayıt ve Tescili Hakkında Yönetmelik’ine göre zorunlu kayıt ve tescil tabi sinema ve müzik eserleri ile bilgisayar oyunları dışındaki eser gruplarında; eser sahipleri isteğe bağlı kayıt tescil işlemi yaptırabilirler. Söz konusu işlem hak ihdas etmek amacı taşımaksızın, hak sahiplerinin haklarının ihlal edilmemesi, hak sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlanması amacı taşımaktadır.

İsteğe bağlı kayıt tescil işlemleri Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü internet sitesi üzerinden otomasyon sistemine girilerek istenilen bilgiler kayıt altına alınır. İşlem sonunda verilen başvuru numarası ve istenilen belgelerle birlikte Telif Hakları Genel Müdürlüğüne başvurulur. İstenilen belgelerin eksiksiz olarak ibrazı halinde mali haklara ilişkin kullanma yetkilerini içeren belgelerin bir örneği mühürlenir ve aslı gibi kabul edilerek kayıt altına alınır. Başvuru sahibine de yapılan işleme ilişkin olarak kayıt-tescil belgesi düzenlenerek verilir. Başvuranların sayısından bir adet fazla olacak şekilde düzenlenen bu belgenin biri de Bakanlıkta kalır. Eser sahibine tanınan mali haklar 5846 sayılı kanunda belirtilen eser üzerinde devletin yararlanma yetkisini kullanması ve kamuya mal etme gibi istisnai halleri dışında eser sahibine tanınan mali hakların koruma süresi eser sahibinin yaşadığı sürece ve ölümünden itibaren 70 yıl devam eder. Eğer sahibi birden fazla ise, son vefattan 70 yıl geçmekle son bulur. Eser sahibine tanınan manevi haklar ise süre ile sınırlı değildir.

Daha fazla detay almak için bizi Instagram üzerinden takip edebilirsiniz veya Ece Patent sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.

Bilgisayar programları yani yazılımlar 5846 sayılı Kanuna göre ilim-edebiyat eseri olarak korunmaktadırlar. Bununla birlikte bir sonraki aşamada bilgisayar programı oluşturabilecek hazırlık tasarımları da bu koruma kapsamında kabul edilecektir. Ara yüzler de sahibinin hususiyetini taşımak ve şekillenmiş olmak koşuluyla eser sayılır.

5846 sayılı Kanunu gereğince bir yazılımın sahibi, onu meydana getirendir ve yazılım üzerinde mali ve manevi haklara sahiptir. Yazılımı meydana getiren kişiler ile eser üzerindeki hakları kullanma yetkisine sahip işveren statüsündeki şirketler, kurum ve kuruluşlar kayıt ve tescil işlemi için başvuruda bulunabilir. Esere ilişkin mali haklar devir yoluyla edinen(lisans veya devir sözleşmesi) kişiler ise hak sahipliklerini kanıtlayan yazılı sözleşmelerin ibrazı suretiyle başvuru yapılması halinde mali haklara ilişkin yararlanma yetkilerinin kayıt altına alınmasını talep edebilirler. İstihdam ilişkisi kapsamında çalışanlar tarafından meydana getirilen yazılımlar üzerindeki mali haklara kullanma yetkisi aksi öngörülmedikçe ise yazılım şirketlerine aittir. Yazılımlar, kullandıkları makine ve benzeri cihazlardan bağımsız olarak korunmak istendiğinde telif hakkı koruması kapsamında değerlendirilmektedir. Yazılımlar da dahil olmak üzere eserler, meydana getirildiği andan itibaren başlayan otomatik korumadan yararlanır. Korumanın başlaması için yazılımın herhangi bir kuruma kayıt ettirilmesine ya da onaylattırılmasına gerek yoktur. Bununla birlikte eserlerin noter aracılığıyla ya da Kültür ve Turizm Bakanlığınca hak sahiplerinin talebi üzerine kayıt ve tescil ettirilmesi mümkündür.

Yazılımların hak sahibinin izni olmaksızın kullanımı halinde 5846 sayılı Kanun kapsamında hukuk ve ceza davalarının açılması mümkün bulunmaktadır. Yazılımlar genel olarak, telif hakları koruması altında olmakla birlikte bazı koşullarda sınai mülkiyet koruması da sağlanabilmektedir. Eğer bir yazılım; aynı zamanda bir makine ve aygıtla beraber çalışıyorsa, bir makineyi veya cihazı çalıştıran bir yazılım ise veya buna bağlıysa o cihaz, makine ve sistemle birlikte, şartları varsa patentlenebilmektedir. Mali ve manevi hakların ihlal edilmemesi, hak sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlanması amacıyla kaynak kodu ya da nesne kodu halinde meydana getirilmiş yazılımların Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü nezdinde kayıt ve tescil edilmesi mümkündür.